De oude Bartholomeüskerk

Tussen Blauwhuis en IJlst, aan de eeuwenoude slingerende dijkjes die de mensen in vroegere tijden tegen het wassende water beschermden, ligt het kerkje van Westhem. Enkele honderden meters vanaf de dijk zie je het pittoreske kerkje van Westhem op een terp liggen. 

Het gaat om een oude nederzetting op de Feytebuorren. Al in de 9e eeuw moeten er mensen hebben gewoond. Het op de terp gelegen kerkje is gewijd aan de heilige Bartolomeus en wordt Bartholomeüskerk genoemd.

In de 11e eeuw staat het dorpje, met thans circa 100 inwoners, bekend als Waschum, een welvarende vissersplaats temidden van een uitgestrekt plassengebied. De tegenwoordige dorpsnaam herinnert hieraan. Dit was een laaggelegen binnenpolder omringd door dijken voor waterkering, die natuurlijk afwaterde via sluizen. Vooral het water van aangrenzende hoger geleden gebieden vond een uitweg door hemsluizen. Het systeem stamt uit de middeleeuwen (12e eeuw) en heeft tot in de 19e eeuw gefunctioneerd.

In het geval van Westhem verzamelde het water zich in de zijlroede als toevoerleiding naar de zijl, waar vervolgens werd gespuid in de meren. Langs de kerk loopt dan ook de Sylroede in de richting van De Kat, een andere uitburen van Westhem, pal aan de Hemdijk. Daar moet de uitwateringssluis hebben gelegen. ‘Kat’ betekent vanouds sluis of zijl.

De kerk heeft een roerige geschiedenis achter de rug. Werden er in de veertiende eeuw nog Katholieke vieringen gehouden, later werd de kerk Protestants. Rond 1450 raakte de kerk beschadigd bij twisten tussen de Schieringers en de Vetkopers, ook zou er een brand hebben gewoed. In 1708 werd het kerkje afgebroken en opnieuw opgebouwd, de Kerkje in de wintertoren van kloostermoppen bleef wel bewaard. De familie Ykema speelde een belangrijke rol bij de wederopbouw. Met de komst van de Fransen rond 1795 werden de familiewapens op de aanwezige grafzerken vernietigd onder het motto liberté, égalité, fraternité (vrijheid, gelijkheid en broederschap). 

De kerktoren stamt uit de veertiende eeuw, is opgebouwd uit kloostermoppen en vormt het oudste gedeelte van het gebouw.

Huidige functie 

In 1980 werd het kerkje eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Momenteel is de kerk op zaterdagmiddag regelmatig opengesteld voor bezichtigingen in het kader van ‘Tsjerkepaad’. 

Ook vinden er af en toe concerten en exposities plaats, kijk hiervoor op de agenda. Verder is het idyllisch gelegen kerkje beschikbaar voor huwelijksvoltrekkingen en rouwdiensten. De plaatselijke commissie draagt zorg voor de uitvoering van al deze activiteiten.

In mei 2019 werd de Reidmar route geopend; een vaarroute voor elektrische sloepen, kano's en SUP boards, die watersporters langs het oude kerkje leidt. Het kerkje is nu dus ook weer aan doorgaand vaarwater gelegen.